Leuk die boom, maar de rest dan?
Rikko geeft op de vroege ochtend inspiratie om de dag bewust te beginnen. Hij leest om 6 uur de teksten uit een oud kerkelijk leesrooster en zo rond 7 uur deelt hij de gedachte die dan op-popt. Elke werkdag te lezen en te beluisteren.
Tekst onder afbeelding
Leuk die boom, maar de rest dan – PopUpGedachte donderdag 11 mei 2023
Gisteren een heel verhaal over de kastanjeboom voor het huis. Het ontrolde zich zo al schrijvendeweg. Leven, groen, energie – het kwam allemaal voorbij. En nu de vraag, zien we die energie ook elders om ons heen. De natuur, daarin herken je patronen van aandacht, van symmetrie, een hang naar evenwicht, ook al lijdt diezelfde natuur gigantisch door het toedoen van de mens.
Maar de mensen dan zelf en hun systemen, de manieren waarop ze samen hangen, hun bestuur en groei en alles. Heeft dat nog enige symmetrie, schoonheid, natuurlijkheid? Of is de mens en haar politiek totaal iets anders dan de mierenkolonie, de boom met de georganiseerde takken met elk dezelfde nerven of de kudde ganzen die de wereld over vliegt?
De mens heeft zich altijd wat losgezongen van de natuur der dingen. Alsof we er op toezien en mee werken maar geen onderdeel van zijn. Zo runnen we dierentuinen: alles uit de wereld bij elkaar brengen en dan niet bedenken dat eigenlijk één zoogdier de rest van de dierenwereld aan de collega-zoogdieren tentoonstelt. Gek eigenlijk.
Staat de mens nu buiten de structuur der dingen en dieren? Vandaag zegt een Psalmdichter dit:
“Zegt tot elkander: de Eeuwige regeert.
Onwrikbaar heeft Hij de aarde geschapen,
de volken bestuurt Hij met billijkheid.”
In de Joodse spiritualiteit was het vanzelfsprekend dat de mens niet zichzelf tot Heer en meester was – en dus ook niet de natuur of goed en kwaad. De mens werd bestuurd. Een vanzelfsprekendheid die onder andere in de twintigste eeuw in Europa harde klappen krijgt. Door het denken over de rede, door de verschrikkingen van twee wereldoorlogen die we als mensen met elkaar uitvoeren. Als we zo wreed zijn naar elkaar als mens, hoe kan dan iemand ons besturen? Terechte vragen. Want dat bestuur blijkt ons niet te beschermen tegen onszelf. Maar wat helpt zo’n bestuur dan?
Grote vragen zo op de vroege ochtend, toch een paar gedachten. Altijd schijnt er licht in de donkerste hoeken van de wereld, ergens. De na-oorlogse verhalen over liefdevolle helden, vrouwen en mannen, zijn legio. Zo ook als je nu aan de grenzen van Europa spreekt met de enorme hoeveelheid mensen die zich inzet voor hen die op de vlucht zijn én de indrukwekkende verhalen van vele vluchtenden zelf. Er schijnt altijd licht in het duister, ook al is het soms miezerig, pijnlijk en staat het voor je gevoel niet in verhouding.
Een tweede aspect van het bedenken van een bestuur, van iets goddelijks, is de menselijkheid die het tot stand kan brengen. Het idee dat de mens bestuurd wordt en zich ook heeft te houden aan basisprincipes waar niet aan te tornen valt omdat de wereld niet bij ons begonnen is, dat zou de mens steeds weer opnieuw moeten weerhouden van al te goddelijke aanspraken. Het idee dat er mensenrechten zouden zijn die universeel zijn, matcht naadloos met het idee van een bestuur dat boven en buiten de mens zelf aanwezig is. Er zijn principes die je niet mag schenden. Ook al ben je nog zo de baas. Er is namelijk altijd een baas boven baas.
Of het altijd zo werkt? Zeker niet. Juist met het idee van een goddelijk bestuur in de hand hebben velen zich in de geschiedenis zelf een goddelijke status aangematigd. Je kunt met de beste principes nog de beroerdste dingen uithalen. Toch zullen er altijd mensen zich beroepen op en laten inspireren door de gedachte dat jij God niet bent en ik ook niet. En autonomie vinden, creativiteit, protest en soms revolutionaire zorg en liefde.
Tot zover even vandaag. Een hele goede donderdag gewenst – en vrede, en alle goeds.
