Kun je nog van vrede spreken
Rikko geeft op de vroege ochtend inspiratie om de dag bewust te beginnen. Hij leest om 6 uur de teksten uit een oud kerkelijk leesrooster en zo rond 7 uur deelt hij de gedachte die dan op-popt. Elke werkdag te lezen en te beluisteren.
Tekst onder afbeelding
Kun je nog van vrede spreken – PopUpGedachte vrijdag 7 november 2025
Het ruime, lichte kantoor bevindt zich direct tegenover het Bosnische Praesidium, de verblijfplaats van de drie presidenten die samen Bosnië moeten regeren. Ooit ingesteld bij de beeindiging van de oorlog; een Bosnische Servier, een Bosnische Kroaat en een Bosniak (Bosnisch moslim) maken samen de dienst uit. Dat leek toen een goed idee, nu is het een getouwtrek tussen drie identiteiten waardoor er nul vooruitgang plaatsvind – zo zeggen de Bosniërs tenminste. En daarmee is Bosniër zelf ook geen officiële identiteit; je moet aangeven dat je moslim, katholiek (Kroaat) of orthodox (Servisch) bent. Meer keuze is er niet.
Het lichte kantoor bevat een wand met van die grijze dossiermappen, er staan nummers op. Zouden ze op deze manier nog hun administratie bijhouden, vraag ik me af. Nee, vertellen ze, dit is het meest complete en enige oorlogsarchief dat alle namen bevat van mensen die werden gedood, weggevoerd, verdwenen, opgesloten en meer. En tegen dat decor gaan we in gesprek. Over de Peacewalk voor een tafel met lokale vredesorganisaties. Zou het kunnen? Zou het ergens aansluiten? Het idee is dat we gaan lopen uit verzet en uit hoop, geïnspireerd door Palestijns-Israelische vredesactivisten – uit frustratie over regeringen die onmachtig en onwillig lijken om ook maar iets te doen. Om te leren hoe we zelf deel zijn van een toekomst die klopt, om te leren over innerlijke vrede, vrede in de groep en politieke vrede. Leren van elk dorp en elke stad onderweg, tot aan Jeruzalem. En zo’n beetje halverwege ligt Sarajevo, door velen het Jeruzalem van Europa genoemd. Omdat hier zoveel verschillende identiteiten samenleven en men er trots op is. De synagoge, moskee, katholieke en orthodoxe kerk staan hier gezusterlijk naast elkaar. Hoe ingewikkeld het politiek ook is, dat is wel de identiteit hier.
Kun je nog van vrede spreken? Ik weet niet hoe het zal landen. De vragen in de afgelopen maanden van vrienden die regelmatig de straat op gaan om te protesteren tegen de genocide, zijn niet van de lucht. Vrede is een doekje voor het bloeden, nu van vrede spreken geeft de indruk dat er een oorlog plaatsvind tussen twee gelijken, eerst gerechtigheid, dan zien we wel wat daarna.
En ja, te vaak werd er gesproken over vrede, zonder gerechtigheid. Zoals hier in Bosnië. Enkele kopstukken zijn veroordeeld na de gruwelijkheden die er plaatsvinden, maar verder is er geen recht gedaan. Dat maakt vrede moeilijker. De vrede hier is negatieve vrede, zegt één van de aanwezigheden; de afwezigheid van gewapend conflict. Maar positieve vrede is heel wat anders, dat is dagelijks werk. Moet eerst gerechtigheid? Hier halen ze hun schouders op; er moet een toekomstperspectief zijn, een wil om samen te leven. En ik leer steeds meer dat gerechtigheid zonder een visie op echte vrede, zomaar wraak kan zijn. En dat helpt niet voor vrede, dat is onderdeel van oorlog
Na de presentatie van de Peacewalk zie ik vonkjes in de ogen; hier gaat men op aan. Het wordt spannend, want iedereen is zo druk bezig met zelf te overleven. Geld is altijd een probleem. Maar het zou weleens precies iets kunnen zijn wat al die grassroots organisaties bijeenbrengt. Het heeft de potentie voor explosieve impact – geen idee of dat het goede woord is, maar iemand zei het. Een berggids denkt graag mee over de route, iemand stuurt meteen bericht naar de Palestijnse ambassade, de ideeen zijn niet van de lucht. Laat maar komen. De meesten van de gasten hebben de oorlog doorgemaakt, de belegering, de honger, de concentratiekampen, de genocide in Bosnië. Zij willen vrede, echte vrede – en staan klaar om wie dan ook te ontvangen die daaraan mee wil werken.
Het is de tekst van de dag die ik lees, deze, uit Jesaja: Hoe liefelijk op de bergen de voeten van de vreugdebode, die vrede meldt, goed nieuws verkondigt, die heil komt melden, die zegt tot Sion: Uw God regeert! Hoort!
Het vertrouwen in regeringen is minimaal, de drie presidenten aan de overkant van de straat, die kunnen van vrede spreken wat ze willen maar het is geen vrede. Het zijn gewone mensen, zoals deze, tegen het decor van een onopvallend opgestapeld oorlogsarchief – het ligt bij hen, bij ons. Kijken of het goede weer kan regeren – en ja dat kan, want als het regeert in jou en mij, tussen ons, dan is het al begonnen
Tot zover vanochtend. Een hele goede vrijdag gewenst. En een goed weekend. Maandagochtend vroeg zit ik een rammelende trein terug naar huis, dus de popupgedachte is er zoals het nu lijkt, weer dinsdag. Vrede. Vrede gewenst, en alle goeds.
